D3 Hoe kunnen KPI's ondersteunend zijn aan een duurzame bedrijfsvoering?
Februari 2023
In het KPI-K project (Key Performance Indicators Kringlooplandbouw) wordt gewerkt aan een set KPI’s die voor verschillende sectoren op bedrijfsniveau integraal sturen op duurzaamheidsdoelstellingen. Hoe kunnen we de data gebruiken om de boer te ondersteunen bij het verduurzamen van zijn of haar bedrijf? Wat zijn de ervaringen van de Collegiale Toetsing van de BD boeren? Is een dergelijke aanpak ook denkbaar in het kader van de KPI-K? Jan-Paul Wagenaar van het Louis Bolk Instituut gaf een korte toelichting op het KPI-K proces en Joke Bloksma vertelde wat over de essentie van de Collegiale Toetsing onder begeleiding van Els Hegger van de Federatie van Agro-ecologische Boeren.
Kernpunten
De oorspronkelijke inspiratie voor het opzetten van KPI-K project is om een integraal toetsingsmodel te creëren waarmee men ‘de grote middenmoot’ kan verleiden tot een meer duurzame bedrijfsvoering. Het doel is hierbij enerzijds het faciliteren van een leerproces en anderzijds controleren of er aan de verwachtingen wordt voldaan.
De BD-vereniging bestaat bijna een eeuw en vormt een grote bron van kennis, waar we in het opzetten van het KPI-K systeem (maar ook op procesniveau) van kunnen leren. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van leerpunten die uit die ervaring meegenomen kunnen worden.
Van de toetsing bij BD-boeren is na jaren van onderzoek in de praktijk gebleken dat je leren en controleren van elkaar moet scheiden en een lerende houding niet vanzelf gaat, daarvoor is goede begeleiding en vooral een veilige sfeer noodzakelijk.
Ook is er uit de BD-vereniging ervaring met integraal toetsen, maar ook dat is niet eenvoudig. Een boer kan zeer laag scoren op bijvoorbeeld een criterium ‘verbinding met de maatschappij’, omdat dat niet past bij deze boer. Is dat erg? Hij scoort hoog op andere zaken. Hoe ga je dan om met weging? In een gesprek is dit makkelijker te verwoorden, cijfers geven dan een vertekend beeld.
Ondanks de ervaringen van de BD-vereniging en Demeter zijn er nog veel vragen. Algemene vragen over integrale controle systemen zijn:
- Zou een collegiale toetsing als controle systeem kunnen werken? Wat meet je dan met collegiale toetsing en wat meet je extern, en welke consequenties verbindt je hieraan?
- Kun je doelsturingen en middelsturingen combineren? Het hoeft geen radicale keuze te zijn tussen doelen of middelen, soms is een middel helemaal niet verkeerd?
- Hoe voorkom je dat boeren specifiek gaan ‘shoppen’ (omzeilen in de verkokerde beleidswereld)?
- Hoe ga je om met softe indicatoren, om niet alleen technische ontwikkeling te stimuleren?
- Hoe veranker je de ontwikkeling in sectoren?
- Moeten we inzetten op een beloningssysteem of op controlemechanismen? Of nog anders?
- Hoe gaan we om met het spanningsveld tussen intrinsieke motivatie en financiële motivatie
- Is het een politiek gestuurde vraag of komt de wens uit de praktijk? Hoe vertaal je dit en voor wie?
- Wat heb je welke overheid te bieden?
Kortom, nog veel vragen die beantwoord dienen te worden.
Vervolgstappen
Er loopt nu een onderzoek dat is geïnitieerd door de WUR, Boerenverstand, Agenda Noord Nederland en de Federatie van Agro-ecologische Boeren. Er gaan pilots van start om de KPI-K set in de praktijk te toetsen, o.a. bij agro-ecologische bedrijven. Het gecombineerd toepassen van de KPI-K methodiek en de collegiale toetsing in het proces is een interessante ingang die hierbij onderzocht wordt.
Betrokkenen
Els Hegger, Federatie van Agro-ecologische Boeren LinkedIn
Jan-Paul Wagenaar, Louis Bolk Instituut
Joke Bloksma, begeleider Collegiale Toetsing Demeter, docent Warmonderhof
Frank Verhoeven, Boerenverstand LinkedIn